دسترسی به اینترنت از طریق رایانه یا گوشی همراه به بخشی از زندگی روزمره بسیاری از ما تبدیل شده است. با این حال، هنوز در آغاز راه آنچه زندگی هوشمند نامیده می شوند هستیم.
شاید شما نیز هرازگاهی، خبرهایی درباره انواع خودروها یا لوازم خانگی هوشمند شنیده باشید، اما این وسایل هوشمند چه تفاوتی با انواع معمولی و غیرهوشمند دارند. آیا این وسایل در نهایت به بهبود شرایط زندگی انسان می انجامد؟ چه تهدیداتی از جانب این فناوری ها زندگی ما را نشانه گرفته است؟
به طور کلی، دو پیشرفت عمده را باید عامل شتاب گیری روند ساخت فناوری های هوشمند دانست. نخستین عامل افزایش توان پردازشی تجهیزات مختلف و کاهش قیمت آن است که گوشی های هوشمند همراه را باید مصداق عینی آن دانست. دومین عامل نیز تسهیل ارتباطات میان دستگاه های مختلف و ایجاد شکل های مختلفی از آن است.
این روند موجب شکل گیری مفهوم جدیدی در حوزه دیجیتال شده که «اینترنت اشیا» (internet of things) نامیده می شود. منظور از اینترنت اشیا در واقع، ارتباط چندجانبه میان تجهیزات مختلف است. برای نمونه در یک خانه هوشمند همه وسایل خانگی به یکدیگر ارتباط داشته و کاربر از طریق تلفن هوشمند می تواند به همه آنها نظارت داشته باشد. این ارتباط گسترده در نهایت به شکل گیری آنچه «محیط هوشمند» نامیده می شود خواهد انجامید.
به هر حال، آشنایی با کاربردها و البته معایب احتمالی این محیط هوشمند می تواند به همه ما برای بهره گیری موثرتر از آن و حتی در امان ماندن یا کاهش تهدیدات احتمالی ناشی از آن کمک کند.
جامعه هوشمند؛ بیم ها و امیدها
تردیدی نیست برخورداری از تجهیزاتی که می توانند به کاهش هزینه و راحت تر کردن زندگی بپردازند، می تواند از بار فشارهای مختلف موجود در زندگی بکاهد. با این حال فرآیند هوشمندتر شدن تجهیزات می تواند مشکلاتی را نیز با خود به همراه داشته باشد.
مساله نخست به حفظ حریم خصوصی مربوط می شود. از آنجا که اطلاعات کاربران به شیوه های مختلف در اینترنت یا شبکه ایجاد شده میان وسایل مختلف قرار دارد، هکرها می توانند با دسترسی غیرمجاز به آنها، مشکلات و دردسرهایی را برای صاحبان وسایل ایجاد کنند. در این میان، دخالت های به ظاهر قانونی ولی نادرست از سوی برخی دولت ها را نیز باید به فهرست نگرانی ها افزود. هرچندگاهی که اخباری در مورد گستره دخالت موسسات امنیتی در زندگی خصوصی شهروندان در رسانه ها مطرح می شود، این پرسش ذهن بسیاری را به خود مشغول می کند که آیا زندگی هوشمندتر به معنای فاش شدن اطلاعات شخصی یا حتی اسرار خانوادگی کاربران وسایل هوشمند در آینده خواهد بود؟
دومین مشکلی که از سوی برخی کارشناسان درخصوص زندگی هوشمندتر مطرح می شود، احتمال کاهش قابل ملاحظه توانایی ذهنی و خلاق انسان هاست. با این که هدف از طراحی وسایل هوشمند خانه و نیز انواع فناوری های دیجیتال ارتباطی، کم شدن از فشار کارهای روزمره و تکراری است، اما گاهی همین زندگی آنلاین می تواند به کاهش توانایی تمرکز انسان روی امور مهم تر و در نتیجه نوعی تنبلی ذهنی بینجامد.
به هر حال، همان طور که هر فناوری و وسیله ای می تواند همانند یک شمشیر دو لبه دارای مزایا و معایبی باشد، کاربرد هوشمندانه این وسایل هوشمند می تواند بهترین راه پیش رو باشد.
پوشیدنی های هوشمند
مبحث پوشیدنی های هوشمند یکی از جذاب ترین کاربردهای فناوری دیجیتال در زندگی روزمره است. منظور از پوشیدنی ها، به معنای تمام تجهیزاتی است که به نوعی به بدن متصل می شود و به همین دلیل بازه ای گسترده از لباس های هوشمند تا دستبندها و حلقه های هوشمند را در بر می گیرد.
روی آوردن شرکت های بزرگ حوزه الکترونیک و دیجیتال به تولید ساعت ها و دستبندهای هوشمند سبب شده این بخش از بازار این اواخر رشد زیادی را تجربه کند. ساعت ها و دستبندهای هوشمند دارای چند کارکرد اصلی هستند. یکی از مهم ترین کارکردهای این وسایل، ارزیابی سلامت و عملکرد ورزشی افراد است. بسیاری از این وسایل می توانند میزان تپش قلب و اطلاعات دیگری نظیر سرعت دویدن، فاصله طی شده و حتی کالری مصرف شده را به او نشان دهند. در این میان، دستبندهای هوشمند به علت ارزان تر بودن، فاقد سیستمی برای نمایش آنچنانی اطلاعات هستند و در عوض اطلاعات را برای پردازش به تلفن هوشمند فرد ارسال می کنند.
پایش کیفیت خواب یکی دیگر از کارکردهای برخی دستبندهای هوشمند است. این وسایل با بررسی الگوی خواب افراد می توانند سلامت خواب را بررسی کرده و در صورت لزوم پیشنهاداتی برای بهبود خواب به وی ارائه دهند یا اطلاعات مورد نظر پزشک را برای درمان نیز فراهم کنند. در مقابل، ساعت های هوشمند از کاربردهای افزون تری برخوردارند که برای نمونه نمایش پیامک های دریافتی، نمایش تماس ها، دریافت پیغام صوتی و برخی کارهایی که از یک تلفن همراه ساده انتظار دارید را به انجام می رسانند. البته فراموش نشود این دستگاه ها از ساده ترین کاربرد یک ساعت معمولی یعنی نمایش زمان هم برخوردارند!
رانندگی هوشمند
شاید با شنیدن عبارت رانندگی هوشمند به یاد خودروهای بدون راننده ای بیفتید که بتازگی طراحی شده اند و خبرهایی از آنها ارائه شده، اما بد نیست بدانید این عبارت، مفهومی گسترده دارد و به هر گونه استفاده از فناوری دیجیتال اطلاق می شود که می تواند به تجربه بهتر از رانندگی، ایمنی بالاتر و نیز کاهش هزینه ها بینجامد.
تلفن هوشمند، همراه جدید خودروها
بسیاری از فناوری های مرتبط با خودروی هوشمند با استفاده از تلفن همراه امکان پذیر است. به این ترتیب که گروهی از برنامه نویسان، برنامکی با قابلیت های مختلف مرتبط با خودرو طراحی می کنند و هر کاربر با نصب آن روی گوشی و نیز به بخشی از خودرو، می تواند به شکل هوشمندانه تری از خودرو استفاده کند.
یکی از کارکردهای این برنامک ها، به مبحث تعمیر و نگهداری خودرو مربوط می شود. مشکلی که بسیاری از صاحبان خودرو با آن روبه رو هستند این است که چراغ های روی داشبورد، اطلاعات چندانی درباره مشکلات سیستم داخلی خودرو نمی دهد.
چند سالی است که برخی خودروهای تولیدی در کشورهای توسعه یافته مجهز به سامانه ای است که می تواند مشکلات بخش های مختلف خودرو را تشخیص دهد. در این میان، حسگرهای ویژه ای طراحی شده اند که می توانند با اتصال به این سامانه و انتقال اطلاعات دریافتی از طریق بلوتوث به تلفن هوشمند کاربر، او را از مشکلات موتور یا دیگر بخش های داخلی خودرو مطلع سازند. جالب اینجاست که برخی از این برنامک ها می توانند میزان وخامت مشکل ایجاد شده و حتی هزینه معمولی که باید بابت تعمیر آن به مکانیک پرداخته شود محاسبه و اعلام کنند.
افزون بر این، قابلیت گوشی های هوشمند به گونه ای است که می توان این وسیله را جایگزین تمام دستگاه های صوتی ـ تصویری خودرو و حتی سامانه ناوبری آن کرد. برخی مدل های مفهومی جدید که هنوز به تولید انبوه نرسیده اند به گونه ای طراحی می شوند که در قاب مخصوص موجود در خودرو قرار می گیرند و به این ترتیب جایگزین سامانه های فعلی موجود در برخی خودروها می شوند.
خودرویی برای من و تو
یکی از اصلی ترین مزایای دنیای دیجیتال را باید در قابلیت شخصی سازی (customization) جست. در دوره پیش دیجیتال، محصولات مختلف با یک استاندارد مشخص عرضه می شدند و کاربران با گزینه های چندانی برای تنظیم و استفاده از آن روبه رو نبودند، اما در دنیای دیجیتال، هر کاربر با متغیرهای زیادی روبه رو ست که با کمک آنها می تواند استفاده مورد نظر از یک دستگاه یا نرم افزار را به دست آورد و آن را به سلیقه خود تغییر دهد. این ویژگی را در اصطلاح شخصی سازی می نامیم.
تاکنون برنامک های مختلفی برای شخصی سازی خودرو ارائه شده است. برای نمونه، برخی از این برنامک ها این امکان را می دهند تا یک فرد (برای نمونه پدر خانواده) برای هر یک از اعضای خانواده یک سرعت حداکثری ممکن را تعیین کند. در این صورت احتمال بروز مشکل برای نوجوانانی که علاقه به رانندگی با سرعت زیاد دارند کاهش می یابد. همچنین تعریف حداکثر صدای سامانه پخش صوتی می تواند برای سلامت گوش کودکان و نوجوانان سودمند باشد.
واقعیت افزوده
در بسیاری از موقعیت ها نظیر رانندگی در شب یا هوای مه آلود یا جاده های ناهموار، راننده نمی تواند مسیر را بدرستی مشاهده کند. همچنین در برخی موارد نظیر وجود موانعی غیرطبیعی نظیر سنگ های بزرگ در جاده، برخی افراد از توانایی زیای برای واکنش دهی سریع برخوردار نیستند. اینجاست که واقعیت افزوده (AR) به کمک رانندگان می آید.
شاید در فیلم های علمی ـ تخیلی دیده باشید که وقتی رباتی هوشمند به اطراف نگاه می کند، اطلاعاتی در مورد اشیای مشاهده شده در کنار آن درج می شود. مثلا وقتی نگاه ربات به یک مجسمه می افتد، اطلاعاتی مثل طول، عرض و ارتفاع یا چیزهایی از این دست در کنار تصویرش ظاهر می شود.
این فناوری افزودن اطلاعات در مورد اموری که مشاهده می کنیم را واقعیت افزوده می نامند.مدت زیادی نیست که برخی بزرگان خودروسازی دنیا به فکر استفاده از این فناوری در خودروهای تولیدی افتاده اند. این فناوری کاربردهای زیادی دارد. برای نمونه وقتی راننده ای در مسیری حرکت می کند، اطلاعات مربوط به سرعت یا شتاب و حتی زمان و فاصله باقیمانده برای رسیدن به مقصد از پیش تعیین شده روی شیشه جلوی خودرو پدیدار می شود.
یکی از مهم ترین کاربردهای واقعیت افزوده را باید در شیوه های مختلف افزایش ایمنی خودرو دانست. برای نمونه، یکی از این شرکت های خودروسازی، نوعی فناوری مبتنی بر واقعیت افزوده را طراحی کرده که در صورت قرارگرفتن یک مانع (مثلا جعبه ای که از پشت یک کامیون افتاده)، مسیری را روی شیشه جلوی خودرو ترسیم می کند تا راننده بدون نگرانی و تنش و فقط با دنبال کردن آن مسیر، بخوبی از کنار جسم مذکور عبور کند. این سامانه می تواند برای سبقت گرفتن درست و اصولی نیز به کار رود.
خودروهای بدون راننده
ایده ساخت خودروهای بدون راننده سال هاست در ذهن بسیاری از کارشناسان حوزه طراحی خودرو جای دارد. با این حال نظر به پیچیدگی های این حوزه و از همه مهم تر وجود قوانین سختگیرانه در حوزه حمل و نقل شهری، اجرای چنین ایده ای تاکنون ممکن نبوده است. خوشبختانه ورود شرکتی همانند گوگل به این حوزه سبب شده این طرح با قوت پیش برود. چندی پیش بود که گوگل توانست خودروی بدون راننده خود را در خیابان به شکل موفقیت آمیزی به کار گیرد. اما چرا خودروی بدون راننده اینقدر اهمیت دارد؟ نخست آن که شاید استفاده از فناوری دیجیتال برای هدایت خودرو بتواند جلوی مشکلاتی نظیر تصادفات را بگیرد و به ایمنی هر چه بیشتر سرنشینان بینجامد. یکی دیگر از ویژگی های جالب خودروهای بدون راننده در آینده را باید در امکان ارتباط آنها با یکدیگر دانست. در این صورت در لحظاتی که هر راننده ماهری ممکن است با خودروی مقابل تصادف کند، ارتباط موثر میان دو خودرو، جلوی این رویداد ناخوشایند را می گیرد. افزون بر این، امکان حرکت خودروها در یک مسیر و با هماهنگی فراهم می شود. در این صورت شاید از حجم بار ترافیکی که گاهی به خاطر بی نظمی در حرکت خودروها شکل می گیرد، کاسته شود.
خانه های هوشمند
مفهوم خانه هوشمند از حدود سه یا چهار دهه پیش مطرح شد. در آن دوران قصد بود روند تولید وسایل خانگی به سمتی پیش برود که امکان کنترل همه آنها از طریق یک دستگاه مرکزی ایجاد شود، اما به علتکاستی در فناوری های آن دوران، این اتفاق نیفتاد.
به هر حال پیشرفت های صورت گرفته در حوزه دیجیتال، فرصتی مجدد برای پیاده سازی خانه های هوشمند پدیدار ساخت. در این میان شاید ورود انواع تلفن های هوشمند را بتوان نیروی پیشران در عملی سازی خانه هوشمند دانست. تلفن های هوشمند همراه با توان محاسباتی بالا و نیز امکان برقراری ارتباط به شیوه های مختلف، امکان برقراری ارتباط با دستگاه های مختلف و پردازش اطلاعات را فراهم می کنند. به طور کلی، همه فناوری های مرتبط با خانه هوشمند، حول دو مساله اصلی صرفه جویی در زمان و صرفه جویی در هزینه طراحی می شوند. برای نمونه، برخی از انواع لوازم خانگی هوشمند می توانند کارکردهای غیرضروری خود را در ساعات اوج مصرف که هزینه برق در آنها بیشتر است متوقف کرده و در عوض، فعالیت های بیشتری را در ساعاتی که هزینه برق کمتر است به انجام برسانند.
افزون بر این، شاید یکی از بارزترین تفاوت ها میان این فناوری ها با فناوری های پیشین را در توانایی شناخت مشکلات پیش آمده در خود دانست. برای نمونه یک جاروبرقی هوشمند شاید بتواند در مورد خراب شدن سیم پیچی موتور خود به صاحبش هشدار دهد.
به طور کلی، منظور از خانه و لوازم خانگی هوشمند، چیزی فراتر از توانایی کاربر برای روشن و خاموش کردن آن از راه دور است. این وسایل به طور کلی به گونه ای طراحی می شوند که نیاز به حضور کاربر برای تنظیم کاربردهای مختلف آن را به حداقل رسانده و به صورت خودکار بسیاری از اموری که پیش از این تنها نیاز به حضور کاربر داشت را به انجام برساند.
در حال حاضر شرکت های مختلفی در زمینه طراحی و تولید لوازم خانگی هوشمند مشغول به کار هستند. در این میان، از آنجا که وسایل موجود در آشپزخانه بیشترین تنوع و کارکرد را در هر خانه ای دارد، توجه به ساخت تجهیزات مورد نیاز آشپزخانه بیشتر در صدر توجه این شرکت ها قرار دارد. در ادامه نگاهی خواهیم داشت به برخی ایده های پیاده یا طراحی شده در ساخت لوازم خانگی هوشمند.
۱ ـ جاروبرقی
جاروبرقی یکی از دستگاه هایی است که بیشترین توجه سازندگان لوازم خانگی هوشمند را به خود اختصاص داده است. شاید اصلی ترین دلیل این مساله را بتوان ملال آور بودن جاروزدن خانه دانست.
به هر حال، تاکنون مدل های مختلفی از جاروبرقی های هوشمند وارد بازار شده که هر کدام کارکردهای مشخصی دارند. یکی از اصلی ترین این کارکردها، وجود دوربین در این وسایل است. جاروبرقی های هوشمند می توانند با بررسی محیط، ضمن برخورد نکردن با موانع موجود، بخوبی به وظیفه خود برای تمیز کردن کف اتاق بپردازند. تلاش کارشناسان در ساخت جاروبرقی های هوشمند بر افزایش میزان دقت این وسیله در شناسایی موانع و نیز بهبود کیفیت کارکرد آن در تمیز کردن است.
۲ ـ یخچال
هم اکنون چند شرکت مختلف، یخچال های هوشمند خود را به بازار ارائه کرده اند و هرازگاهی هم خبر از طراحی سیستم های جدیدی برای بهبود عملکرد یخچال های هوشمند آینده می شنویم. یخچال های هوشمند کارکردهای متنوعی دارند. برای نمونه در برخی مدل های مفهومی ارائه شده، یخچال می تواند به صورت خودکار، برچسب مواد غذایی موجود را بخواند و در صورت نزدیک شدن به تاریخ انقضا به کاربر برای مصرف سریع تر یا حتی دورانداختن آن هشدار دهد.
همچنین یخچال های هوشمند می توانند با پایش میزان مواد غذایی موجود، در صورت لزوم به کاربر پیامی برای تهیه مقدار بیشتری از آن بدهند. برای نمونه چنانچه تعداد تخم مرغ های موجود از تعداد مشخصی کمتر شد، یخچال می تواند پیغامی مبنی بر خرید تخم مرغ به گوشی همراه صاحب خود بفرستد یا حتی سفارش خرید تخم مرغ را به سوپرمارکت محل ارسال کند.
۳ ـ روشنایی خانه
با این که در سال های اخیر، انواع مختلفی از لامپ های کم مصرف وارد بازار شده اند، اما هنوز می توان به شیوه های مختلف از میزان مصرف برق از سوی آنها کاست. برخی دستگاه های نورپردازی هوشمند که برای کاربردهای خانگی طراحی شده اند می توانند بخوبی این وظیفه را به انجام برسانند. این دستگاه ها، میزان نور لامپ ها را با توجه به نور طبیعی که وارد خانه می شود تنظیم می کنند و به این ترتیب، میزان کارکرد برق یک لامپ در روز با شب متفاوت خواهد بود.
اما کارکردهای این سیستم های روشنایی هوشمند تنها به کاهش هزینه ها مربوط نمی شود و هماهنگ تر ساختن روشنایی با سلامت انسان، از دیگر کارکردهای این دستگاه هاست. برخی سیستم های هوشمند روشنایی به گونه طراحی شده اند که با در نظر گرفتن زمان و نیز نیازها و موقعیت فرد می توانند نور اتاق را تغییر دهند و به این ترتیب به هوشیاری یا خواب بهتر او کمک کنند.