با چند اصطلاح رایج رایانه ای آشنا شوید

در دنیای اینترنت و رایانه، همه روزه با اصطلاحات زیادی رو به رو می شویم که ممکن است معنی بعضی از آن ها را ندانیم. در این گزارش قصد داریم تعدادی از آن ها را معرفی کرده و در موردشان کمی بحث کنیم.

 نرم‌ افزار رایگان

رایگان‌ افزار یا نرم‌ افزار رایگان (freeware) به نوعی از نرم‌ا فزار گفته می‌ شود که استفاده از آن رایگان است. این مفهوم در برابر نرم‌ افزار تجاری تعریف می‌ شود که اصولا به کاربر برای سود فروخته می‌شود. نرم‌افزار رایگان با نرم‌ افزار آزاد (free software) کاملاً تفاوت دارد و نباید اشتباه شود، زیرا حقوقی مانند حق توزیع مجدد یا دخل و تصرف در کُد در نرم‌ افزار رایگان برای مصرف کننده وجود ندارد.

 نرم‌افزار آزاد و بازمتن

 این خانواده از نرم‌ افزار ها به صورت رایگان در دسترس قرار می‌گیرند و علاوه بر رایگان بودن، امکان به اشتراک‌ گذاری، تغییر و نشر آن‌ها وجود دارد.

 بایوس

این واژه که مخفف Basic Input/Output System (سامانه‌ی ورودی/خروجی پایه) است نخستین و پایه‌ ای ترین سطح نرم‌ افزاری در رایانه است. بايوس به شما امکان تنظیم بسیاری از تنظیم‌ های سخت‌افزار رایانه را می‌ دهد که شامل رمز در زمان روشن کردن رایانه نیز می‌شود.

 لیست سیا(Black List)
فهرستی از تار نما ها و خدمت‌ های اینترنتی دیگر به دلیل خط مشی محدود کننده‌ ای و پالایش‌ گر امکان استفاده از آن‌ ها وجود ندارد.

 دیوار آتش یا تاربارو

فایـِروال (برابر فرهنگستان زبان: بارو) تار بارو یا دیوار آتش نام عمومی برنامه‌ هایی است که از دست‌ یابی غیر مجاز به یک سیستم رایانه ای جلوگیری می‌ کنند. در برخی از این نرم‌ افزار‌ ها، برنامه‌ ها بدون اخذ مجوز قادر نخواهند بود از یک رایانه برای سایر رایانه‌ ها، اطلاعات بفرستند. به این گونه نرم‌ افزار ها، تارباروی دو طرفه گویند، زیرا علاوه بر درگاه ورودی (Incoming)، درگاه‌ های خروجی (Outing) هم کنترل می‌شوند. بسته‌ های اطلاعاتی که حاوی اطلاعات بدون مجوز هستند، به وسیله‌ تاربارو متوقف می‌ شوند.

بلوتوث

یک استاندارد برای ارتباط برد کوتاه با مصرف انرژی کم، هزینه پایین و بی‌ سیم است که از فناوری رادیویی استفاده می‌ کند. فناوری حاضر استاندارد IEEE تحت عنوان WPANهای ۸۰۲٫۱۵ است. بلوتوث یا دندان آبی نام تجاری، اتصال بی‌ سیمی با فاصله‌ های نزدیک برای فرستادن و گرفتن پیام، عکس یا هر اطلاعات دیگر است که از نام یک پادشاه الهام گرفته شده است.

بوت یا راه‌اندازی

راه‌ اندازی کردن، بار گذاری سیستم‌ عامل در حافظه کامپیوتر است که معمولاً از دیسک سخت و گاهی از روی دیسک نرم انجام می‌شود. راه‌ اندازی معمولاً روال خود کاری است که با روشن نمودن یا بازنشانی (reset) رایانه شروع می‌شود.

 CCleaner

نرم‌ افزای رایگان که فایل‌ های موفتی و ردپا های حساس برجامانده از برنامه‌ هایی که شما و یا سیستم عامل شما به تازگی از آن‌ ها استفاده کرده‌ اید را از روی دیسک سخت پاک می‌کند.

 ییی

دیسک گردان نوری‌ یا درایو نوری‌ که علاوه بر خواندن، برای نوشتن یا پاک کردن اطلاعات از دیسک‌ های نوری استفاده می‌ شود.

 Cookie - HTTP Cookie

بسته‌ای از اطلاعات است که توسط سرور به مرورگر های اینترنتی فرستاده می‌شود و در صورت لزوم نیز از مرورگر های کاربران به سرور باز می‌گردد. معمولاً کوکی‌ ها کاربردهای زیر را دارند:

• کاربران ثبت شده یک تارنما را معرفی و شناسایی می‌کند.
• برخی از اطلاعات کاربران را نگهداری می‌ کنند.
• رفت و آمد های کاربران در داخل یک تارنما را ذخیره می‌ کنند.
• کاربرد دیگر کوکی‌ ها، امکان رد گیری فعالیت‌ های کاربران است.

 امضای دیجیتال

هنگامی که پیغامی از کانالی نا امن ارسال می‌ شوند، یک امضای دیجیتال که به شکل صحیح به انجام رسیده باشد می‌ تواند برای شخص گیرنده پیام دلیلی باشد تا ادعای شخص فرستنده را باور کند و یا به عبارت بهتر شخص گیرنده از طریق امضای دیجیتال می‌ تواند این اطمینان را حاصل کند که همان شخص فرستنده نامه را امضا کرده است و نامه جعلی نیست. امضا های دیجیتال در بسیاری از جنبه‌ ها مشابه امضا های سنتی و دستی هستند؛ انجام امضا های دیجیتال به شکل صحیح بسیار مشکل‌ تر از یک امضای دستی است. طرح‌ های فایل امضای دیجیتال بر مبنای رمز گذاری نا متقارن هستند و باید به شکل صحیح صورت گیرد تا موثر واقع شود. هم‌ چنین امضا های دیجیتال می‌ توانند امضا هایی غیر قابل انکار را ایجاد کنند به این معنی که شخص امضاکننده نمی‌ تواند تا زمانی که کلید شخصی فرد به صورت مخفی باقی مانده است، ادعا کند که من این نامه که امضا من را به همراه دارد، امضا نکرده‌ام.

نام دامنه

دامنه نام منحصر به فردی است که برای شناسایی تارنما های اینترنتی مورد استفاده قرار می‌ گیرد و از یک یا چند قسمت تشکیل شده‌ است که با نقطه (دات) از هم جدا شده‌اند. مانند: yjc.ir

 رمزگذاری

رمزگذاری استفاده از تکنیک‌ های ریاضی، برای برقراری امنیت اطلاعات است. در اصل رمز گذاری دانش تغییر دادن متن پیام یا اطلاعات به کمک کلید رمز و با استفاده از یک شیوه‌ ی برنامه‌ نویسی شده‌ رمز است، تنها شخصی که کلید را در دست دارد امکان استفاده از اطلاعات رمز گذاری شده را دارد. دانش رمزنگاری بر پایه مقدمات بسیاری از قبیل تئوری اطلاعات، نظریه اعداد و آمار بنا شده‌ است و امروزه به طور خاص در علم مخابرات مورد بررسی و استفاده قرار می‌ گیرد. معادل رمز نگاری در زبان انگلیسی کلمه Cryptography است، که بر گرفته از لغات یونانی kryptos به مفهوم «محرمانه» و graphien به معنای «نوشتن» است.

 Eraser

ابزاری که به شیوه‌ ای امن و پایدار اطلاعات شما رو از روی رایانه یا حامل‌ های اطلاعات قابل حمل (Removable media) پاک می‌کند.

 فایرفاکس

مرورگری محبوب که متن‌ باز و آزاد است. این مرورگر به همراه کروم (Chrome) بهترین گزینه‌ های جایگیزن مرورگر ویندوز (Internet Explorer) هستند.

 GPS

سیستم موقعیت‌ یاب جهانی یا GPS، مجموعه‌ ای از ۲۴ ماهواره است که زمین را دور می‌زند و در هر مدار ۴ ما هواره قرار دارد. دستگاه GPS یک رایانه کوچک است که جهت انجام امور خاصی برنامه ریزی شده‌ است. بنابراین این رایانه با داشتن مختصات شما می‌ تواند کار های دیگری هم انجام بدهد. محل قرار داشتن شما، ساعت و آب و هوا در آن منطقه، فاصله‌ شما از سطح دریا و داده‌ های دیگر.

 رخنه‌گر یا هکر

رخنه کردن یا هک، یعنی استفاده از یک روش برای کنکاش به منظور نفوذ به یک سیستم و کنترل کردن نحوهٔ کار یک سیستم. رخنه‌ گر یا هکر به کسی گفته می‌ شود که توانایی چنین کاری را دارد. وارد شدن به سیستم و یا شکست دادن محاسبات، دسترسی به اطلاعات محرمانه از خصوصیات یک هکر است.

 نشانی IP

نشانی پروتکل اینترنت (Internet Protocol Address) یا به اختصار نشانی آی‌ پی (IP Address). نشانی عددی منحصر به فردی است که به هر یک از دستگاه‌ ها و رایانه‌ های متصل به شبکه‌ رایانه‌ ای که بر مبنای TCP/IP (از جمله اینترنت) کار می‌کند، اختصاص داده می‌شوند.

فراهم‌گر خدمات اینترنتی (ISP)

فراهم‌ گر خدمات اینترنتی یا آی‌اس‌پی، واسطه‌ دسترسی کاربران به اینترنت است. این شرکت‌ ها از خطوط ارتباطی پرسرعت برای دریافت حجم بالای اطلاعات اینترنت و فرستادن داده‌ های ارسالی کاربران به سرور ها بهره می‌برند. این شرکت‌ ها پهنای باند مصرفی اینترنت را از طریق تجهیزات ماهواره خود دریافت کرده و به وسیله شرکت DSL مخابرات آن را بین مشترکین خود تقسیم می‌کند. در بسیاری از کشور ها که دولت‌ های آن‌ ها دسترسی شهروندان به اینترنت را محدود یا مسدود می‌کنند، این فعالیت‌ ها را از طریق ISP ها انجام می‌دهند.

پیوستگی داده‌های فراسرخ (IrDA)

این واژه که ترجمه‌ Infrared Data Association است به استاندارد ارتباط‌ های سخت‌ افزاری بی‌ سیم در محدوده‌ فرکانسی کوتاه گفته می‌ شود که داده‌ ها از طیف نوری فراسرخ (Infrared) استفاده می‌ کنند. در دستگاه‌ های مدرن IrDA جایگزین بلوتوث شده است.

برنامه‌های جاوا (برنامک)

برنامک جاوا (Java Applet) نوعی برنامک در زبان جاوا می‌ باشد که مروگر را قادر می‌ سازد با استفاده از فناوری جاوا تکه برنامه‌ های را از اینترنت دریافت کرده و اجرا کنند. اپلت به صورت کامل درون صفحات وب پنهان شده و در متن و زمینه مرور گر اجرا می‌ شود. این برنامک‌ ها در همه‌ سیستم‌ عامل‌ ها اجرا می‌ شوند و معمولا برای بهبود صفحه‌ هات وب به کار می‌ روند اما می‌ توانند ساختاری مخرب داشته باشند

 Keylogger

کی‌ لاگر، به نرم‌ افزار هایی گفته می‌شود که کلید های فشرده‌ شده بر روی صفحه کلید را ذخیره می‌ کنند، به صورتی که می‌ توان از آن، اطلاعاتی که کاربران می‌ نویسند (مثل رمزهای عبور) را دزدید. به عبارت دیگر این‌ گونه برنامه‌ ها با قرار گرفتن در حافظه از کلید های زده شده توسط کاربر گزارش گرفته و در قالب یک فایل برای نفوذ گر می‌ فرستند.

 بدافزار

بد افزار (malware)، برنامه‌ ای رایانه‌ ای است. به علت آن‌ که معمولاً کاربر را آزار می‌ دهند یا خسارتی به وجود می‌ آورند، به این نام مشهورند. برخی از آنان فقط کاربر را می‌ آزارند. مثلاً او را مجبور به انجام کاری تکراری می‌ کنند. اما برخی دیگر سیستم رایانه‌ ای و داده‌ های آن را هدف قرار می‌ دهند که ممکن است خساراتی به بار آورند. در عین حال ممکن است هدف آن سخت‌ افزار سیستم کاربر باشد. از انواع بدافزار ها می‌ توان به ویروس‌ ها، کرم‌ ها، اسب‌ های تروا، جاسوس‌ افزار ها، آگهی‌ افزار ها، روت‌ کیت‌ ها و هرزنامه‌ ها اشاره کرد.

 دستگاه یادیار

دستگاه‌ های یادیار (Mnemonic Device) عبارتند از شگرد هایی که برای یادسپاری یک مطلب. این دستگاه‌ ها برای این کار تنها به تکرار مطالب اکتفا نمی‌کند بلکه با ایجاد رابطه بین مفاهیم تازه و اطلاعات قبلی موجود در مغز که به راحتی یادآوری می‌ شوند (تصاویر، ریتم، آهنگ و...)، در به خاطر سپاری و یادآوری مطالب کمک می‌کند.

نرم‌ افزار انحصاری

در مقابل نرم‌ افزار های آزاد و بازمتن است. این نرم‌ افزار ها معمولا تجاری هستند. اما می‌ توانند به صورت نرم‌ افزار رایگان هم ارائه شوند. نرم‌ افزار مالکیتی یا نرم‌ افزار انحصاری (Proprietary software) نرم‌ افزاری است که در مالکیت انحصاری توسعه‌ دهندگان و توزیع‌ کنندگانش قرار دارد و مطابق با موافقت نامه‌ های نرم‌ افزاری نمی‌ توان آنها را تکثیر و توزیع کرد. در این نرم‌ افزار ها نمی‌ توان مانند نرم‌ افزار های متن‌ باز به کد مبدأ دسترسی داشت. محدودیت‌ هایی که برای این دسته از نرم‌ افزار ها وجود دارد معمولاً توسط ناشران آنها در موافقت نامه مجوز نرم‌ افزار (End user license agreement) بیان می‌شود که شرط استفاده از این نرم‌ افزار ها منوط به پذیرش این موافقت نامه‌ است.

راه‌یاب

راه‌ یاب یا مسیریاب (Router) دستگاه رایانه‌ ای شبکه‌ ای (یا یک رایانه) است که بسته‌ های داده را بر روی یک شبکه بهم‌ پیوسته برای رسیدن به مقصدشان، هدایت می‌ک ند. مسیریاب مانند پل فقط پیغام‌ هایی که مقصدشان قطع و وصل شده‌ است از خود عبور می‌دهد، ولی پیغام‌ های همگانی را عبور نمی‌ دهد. به این فرآیند «مسیریابی» گفته می‌ شود. دستگاه‌ هایی چون Switch، Hub، Access Point و Gateway کار های مشابهی انجام می‌ دهند.